Αντίπολις, 30-5-1954
Αγαπητέ Μίλιο
Αριστούργημα είταν το προχτεσινό σου άρθρο γραμμένο με μεγάλη μαεστρία για παπάδες,με συγκρατημένη αγανάχτηση,με κατηγορίες βαριές ειπωμένες με σέβας.Θαυμάζουμαι(σ.σ. απορώ-εκπλήττομαι)πως μπόρεσες και συγκρατήθηκες.Γιατί δεν είναι επιπολαιότητα απλή είναι κακοήθεια κι αναισχυντία η διαγωγή του Μιχαήλ(σ.σ. Αρχιεπισκόπου της Αμερικής τότε)να καταδικάζει ως ''αισχρότατο'' βιβλίο που δε διάβασε.Κι όμως,για νά'χει επίδραση στους παπάδες το άρθρο,έτσι έπρεπε να γραφτεί.Σ'ευχαριστώ θερμά για τα Καλά σου λόγια για τον ''καπετάν Μιχάλη'' και μένα.Ύστερα από τόσες αθλιότητες που ξαπόλυσαν εναντίον μου,η επέμβασή Σου μούδοκε διπλή και τριπλή χαρά.Ο Θεός να Σ'έχει καλά να ξεσπαθώνεις κάθε τόσο για τη δικαιοσύνη και την τιμή.
Ετοίμασα όλη την προεργασία και σε λίγες μέρες που θα μετακομιστούμε στο ''Κουκούλι''(σ.σ. το σπίτι του στην Αντίμπ)θ'αρχίσω να γράφω το νέο βιβλίο.Είχα γράψει πρόπερσι ένα μυθιστόρημα,που δεν θα τυπώσω ποτέ,θα το κάψω,μα διατήρησα μονάχα τον τίτλο για το νέο βιβλίο.''Θέλει, λέι,νά'ναι λέφτερος-Σκοτώστε τον''(σ.σ. Ο Πάτροκλος Σταύρου πιστεύει ότι δεν το έκαψε και πρόκειται για τους ''Αδερφοφάδες'')
Δουλέβω ήσυχα,με τη συνείδηση αναπαμένη,σαν άνθρωπος που κάνει το χρέος του.Σ'εφχαριστώ που μου στέλνεις την ''Καθημερινή'' κι έτσι παρακολουθώ τι γίνεται στην Ελάδα(σ.σ. μ'ένα λ την έγραφε ο Καζαντζάκης).Έδοκα στην ''Ελευθερία'' να δημοσιέψει σ'επιφυλλίδα τον Άγιο Φραγκίσκο(σ.σ. πρόκειται για τον ''Φτωχούλη του Θεού)αφού η ''Καθημερινή'' θάταν αδύνατον να τον δεχτεί.Κι έτσι μπαίνω πάλι-σα λύκος-στη μάντρα της παπικής Εκλησίας(σ.σ. όπως με τον ''Τελευταίο πειρασμό''.Σίγουρα, όπως το λες,είμαι βαθύτατα θρησκευτική φύση,μα χωρίς να μπορώ να μένω σε μάντρα,κάπου-κάπου μπαίνω,μα για να φάω κανένα αρνί,και να το μάθω να γίνει λύκος.
Πάλι το ίδιο ερώτημα, Πότε θα ιδωθούμε ; Ο Αμερικανός εκδότης μου Simon and Schuster στέλνει το καλοκάρι ετούτο στην Αντίμπ τον Κίμωνα Φράιαρ να συνεργαστεί μαζί μου να μεταφραστεί η Οδύσεια.Είταν προχτές σπίτι,την είδε,και δεν τρόμαξε και αποφάσισε να την εκδώσει(σ.σ. κυκλοφόρησε στ'αγγλικά το 1958,έγινε μπεστ σέλερ και χαρακτηρίστηκε το ''Έπος της λευκής φυλής'').
Νίκος Καζαντζάκης
Αγαπητέ Μίλιο
Αριστούργημα είταν το προχτεσινό σου άρθρο γραμμένο με μεγάλη μαεστρία για παπάδες,με συγκρατημένη αγανάχτηση,με κατηγορίες βαριές ειπωμένες με σέβας.Θαυμάζουμαι(σ.σ. απορώ-εκπλήττομαι)πως μπόρεσες και συγκρατήθηκες.Γιατί δεν είναι επιπολαιότητα απλή είναι κακοήθεια κι αναισχυντία η διαγωγή του Μιχαήλ(σ.σ. Αρχιεπισκόπου της Αμερικής τότε)να καταδικάζει ως ''αισχρότατο'' βιβλίο που δε διάβασε.Κι όμως,για νά'χει επίδραση στους παπάδες το άρθρο,έτσι έπρεπε να γραφτεί.Σ'ευχαριστώ θερμά για τα Καλά σου λόγια για τον ''καπετάν Μιχάλη'' και μένα.Ύστερα από τόσες αθλιότητες που ξαπόλυσαν εναντίον μου,η επέμβασή Σου μούδοκε διπλή και τριπλή χαρά.Ο Θεός να Σ'έχει καλά να ξεσπαθώνεις κάθε τόσο για τη δικαιοσύνη και την τιμή.
Ετοίμασα όλη την προεργασία και σε λίγες μέρες που θα μετακομιστούμε στο ''Κουκούλι''(σ.σ. το σπίτι του στην Αντίμπ)θ'αρχίσω να γράφω το νέο βιβλίο.Είχα γράψει πρόπερσι ένα μυθιστόρημα,που δεν θα τυπώσω ποτέ,θα το κάψω,μα διατήρησα μονάχα τον τίτλο για το νέο βιβλίο.''Θέλει, λέι,νά'ναι λέφτερος-Σκοτώστε τον''(σ.σ. Ο Πάτροκλος Σταύρου πιστεύει ότι δεν το έκαψε και πρόκειται για τους ''Αδερφοφάδες'')
Δουλέβω ήσυχα,με τη συνείδηση αναπαμένη,σαν άνθρωπος που κάνει το χρέος του.Σ'εφχαριστώ που μου στέλνεις την ''Καθημερινή'' κι έτσι παρακολουθώ τι γίνεται στην Ελάδα(σ.σ. μ'ένα λ την έγραφε ο Καζαντζάκης).Έδοκα στην ''Ελευθερία'' να δημοσιέψει σ'επιφυλλίδα τον Άγιο Φραγκίσκο(σ.σ. πρόκειται για τον ''Φτωχούλη του Θεού)αφού η ''Καθημερινή'' θάταν αδύνατον να τον δεχτεί.Κι έτσι μπαίνω πάλι-σα λύκος-στη μάντρα της παπικής Εκλησίας(σ.σ. όπως με τον ''Τελευταίο πειρασμό''.Σίγουρα, όπως το λες,είμαι βαθύτατα θρησκευτική φύση,μα χωρίς να μπορώ να μένω σε μάντρα,κάπου-κάπου μπαίνω,μα για να φάω κανένα αρνί,και να το μάθω να γίνει λύκος.
Πάλι το ίδιο ερώτημα, Πότε θα ιδωθούμε ; Ο Αμερικανός εκδότης μου Simon and Schuster στέλνει το καλοκάρι ετούτο στην Αντίμπ τον Κίμωνα Φράιαρ να συνεργαστεί μαζί μου να μεταφραστεί η Οδύσεια.Είταν προχτές σπίτι,την είδε,και δεν τρόμαξε και αποφάσισε να την εκδώσει(σ.σ. κυκλοφόρησε στ'αγγλικά το 1958,έγινε μπεστ σέλερ και χαρακτηρίστηκε το ''Έπος της λευκής φυλής'').
Νίκος Καζαντζάκης
